Báo chí với chức năng hàng đầu là thông tin mọi mặt đời sống xã hội, là lực lượng chủ lực và xung kích của truyền thông đại chúng, có mối quan hệ khăng khít, biện chứng với văn hóa. Là bộ phận của văn hóa nhưng chính báo chí cũng sáng tạo ra văn hóa, phổ biến và lưu truyền văn hóa... Do vậy, yêu cầu đặt ra đối với người làm báo là phải hiểu biết phong phú về văn hóa, ứng xử có văn hóa, coi hoạt động báo chí không những là hoạt động chính trị - xã hội - nghề nghiệp, mà còn là một hoạt động mang đậm tính văn hóa. Chúng ta đã có những nhà báo được đồng nghiệp trong và ngoài nước, được công chúng đón nhận như những nhà văn hóa. Tuy vậy, trên thực tế cũng còn có những nhà báo coi nhẹ yêu cầu về văn hóa, tính văn hóa trong hoạt động báo chí. Vì vậy, việc nâng cao tính văn hóa của đội ngũ người làm báo hiện nay là yêu cầu quan trọng đặt ra cho các cơ quan báo chí, cho mỗi người làm báo và các cơ sở đào tạo báo chí - truyền thông, nơi hằng năm bổ sung một lực lượng nhà báo trẻ được đào tạo cơ bản cho các cơ quan báo chí. Để nâng cao bản lĩnh chính trị và tính chuyên nghiệp của người làm báo Việt Nam, đưa báo chí nước ta bắt kịp với xu thế phát triển của báo chí - truyền thông trong thời kỳ hội nhập, đồng thời vẫn giữ được bản sắc văn hóa dân tộc trong quá trình hội nhập quốc tế cũng như đáp ứng nhu cầu của các cơ quan báo chí và các cơ sở đào tạo báo chí; Hội Nhà báo Việt Nam cùng trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn (ĐHQG Hà Nội) phối hợp với Nhà xuất bản Thông tin và Truyền thông xuất bản cuốn sách “Văn hóa truyền thông trong thời kỳ hội nhập”. Nội dung cuốn sách gồm 35 bài tham luận tại Hội thảo Khoa học “Văn hóa truyền thông trong thời kỳ hội nhập” của các nhà báo, nhà khoa học và nhà quản lí báo chí. Cuốn sách cung cấp cho bạn đọc những kết quả nghiên cứu lý luận, những kinh nghiệm nghề nghiệp sinh động, đưa ra một số gợi ý, đề xuất có ý nghĩa thiết thực đối với hoạt động tác nghiệp, quản lý báo chí và hoạt động đào tạo, bồi dưỡng, nghiên cứu khoa học...

Công việc của phóng viên đòi hỏi họ phải “xục xạo” mọi nơi. Họ phải đối mặt với những sức ép, khó khăn, cạm bẫy nguy hiểm rình rập trong quá trình tác nghiệp thế nào? Còn các biên tập viên, lãnh đạo Ban Thư ký Tòa soạn chỉ ngồi nhà, trong các căn phòng mát lạnh vào mùa hè, ấm áp trong mùa đông, tại sao không ai bảo họ sướng? Nghề báo - Những bài học nhớ đời sẽ giải đáp các câu hỏi đó và hơn thế nữa. Qua những câu chuyện, cả thành công và thất bại của tác giả cũng như đồng nghiệp ở các tờ báo sẽ cho bạn đọc rất nhiều cung bậc cảm xúc, từ vui vẻ nhẹ nhàng tới nỗi buồn tột độ, những kinh nghiệm quý hơn vàng! Đây cũng là một tài liệu nghiệp vụ bổ ích cho các sinh viên báo chí, các nhà báo trẻ và những ai quan tâm đến công việc của người làm báo.

“Kinh nghiệm là ông thầy tốt nhất”. Cuốn “Thuật làm báo - Sách thực hành” nêu lên những kinh nghiệm thực tế của một người đã từng có nhiều năm viết báo và vẫn đang tiếp tục viết báo, đó là nhà báo Trần Dzĩ Hạ. Thông thường những người viết sách về những vấn đề lý thuyết thì hay tham khảo sách khác trước đó rồi mới chấp bút, như vậy là từ sách sang sách. Còn nhà báo Trần Dzĩ Hạ thì lấy vốn sống thực tế và kinh nghiệm nghề nghiệp của chính bản thân để viết sách, như vậy là từ cuộc sống vào sách. Cuốn “Thuật làm báo - Sách thực hành” của Trần Dzĩ Hạ không giống bất kỳ một quyển sách nào trước đó về cách trình bày, không sao chép từ sách nọ sang sách kia. Cái gì Trần Dzĩ Hạ viết là của Trần Dzĩ Hạ. Những bài viết trong cuốn sách đã thể hiện sự độc lập tư duy, hay trăn trở, tính tìm tòi và đầu óc sáng tạo của tác giả, chứ không câu nệ vào những lý thuyết có sẵn. Tác giả luôn luôn đặt ra những câu hỏi, những phản biện, chứ không thấy ai nói sao nghe vậy, không dễ chấp nhận những cái có sẵn, không “tát nước theo mưa”. Sáng tạo là một trong những điều cần thiết của người viết báo và cả viết văn. Tất cả những điều này chỉ có thể tìm thấy trong một người yêu nghề, hết lòng với cây bút. Trần Dzĩ Hạ luôn luôn suy nghĩ, tìm tòi và phát hiện, chính điều này đã làm cho ông có nhiều đề tài để viết. Trong cuốn sách này có rất nhiều lý thuyết nghiệp vụ báo chí, từ khâu đi viết bài đến khâu toà soạn, nhưng lại được viết dưới hình thức câu chuyện hoặc tiểu phẩm, có các tình tiết cụ thể, dễ hiểu, dễ nhớ và cũng dễ tiếp thu, dễ thực hành. Thực tế diễn ra muôn màu muôn vẻ, cuốn “Thuật làm báo - Sách thực hành” của Trần Dzĩ Hạ không đưa ra những lý thuyết chung chung mà nêu lên thực tế sống động của người làm báo, trong đó có cả những thành công và những thất bại. Thành công hay thất bại của người đi trước thường để lại một kinh nghiệm đáng quý cho những người đi sau. Mặc dù, không học ở bất kỳ một trường lớp báo chí nào, song con số vài nghìn bài viết của Trần Dzĩ Hạ trên Đài Tiếng nói Việt Nam cũng như trên 100 tờ báo khác đã thể hiện khả năng của một người làm báo. Trần Dzĩ Hạ là phóng viên của Chương trình Thanh niên Đài Tiếng nói Việt Nam, rất có duyên khi viết những tiểu phẩm cho tiết mục “Tuổi trẻ và cuộc sống” và những truyện hài hước và cũng là người duy nhất của chương trình viết được những tiết mục này. Cuốn sách “Thuật làm báo - sách thực hành” của Trần Dzĩ Hạ chưa phải đã hoàn thiện, hoàn mỹ, nhưng nó đã bổ sung cho những tập giáo trình về nghiệp vụ báo chí đang được giảng dạy ở các trường đào tạo chuyên ngành báo chí trên cả nước. Giá như, mỗi một đời làm báo để lại một cuốn sách kinh nghiệm lưu vào kho nghiệp vụ báo chí nhằm giúp cho lớp nhà báo đi sau thì hay và quý biết mấy.

Kiên định, phát triển và vận dụng sáng tạo chủ nghĩa Mác-Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, Đảng Cộng sản Việt Nam đã lãnh đạo nhân dân Việt Nam tiến hành sự nghiệp cách mạng dân tộc dân chủ nhân dân giành những thắng lợi vĩ đại, tiếp đến là công cuộc đổi mới toàn diện đất nước đạt những thành tựu to lớn, có ý nghĩa lịch sử. Để tăng cường bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng trong tình hình mới

Lan tỏa các bài viết thể loại Báo tại “Cuộc thi chính luận về bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng lần thứ ba, năm 2023” 

Nội dung cuốn sách gồm 29 báo cáo tham luận tại Hội thảo khoa học Nâng cao chất lượng toàn diện xuất bản phẩm trong tình hình mới do Ban Tuyên giáo và Dân vận Trung ương, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch, Hội Xuất bản Việt Nam phối hợp tổ chức.

Cuốn sách “Giáo trình chiến dịch quảng bá” là một tài liệu nghiên cứu mang tính toàn diện và tổng thể đầu tiên liên quan đến chiến lược quảng bá tại Việt Nam được biên soạn bởi nhóm giảng viên Khoa Quan hệ công chúng và Quảng cáo, Học viện Báo chí và Tuyên truyền. Cuốn sách đã hệ thống các lý luận và thực tiễn hành nghề của lĩnh vực quảng bá với sự tham khảo nguồn tài liệu nước ngoài phong phú sẽ là tài liệu tham khảo đáng tin cậy cho những nhà nghiên cứu truyền thông, những người thực hành nghề truyền thông, quan hệ công chúng, quảng cáo, marketing, giảng viên và sinh viên chuyên ngành Quan hệ công chúng và Quảng cáo, và tất cả những ai quan tâm.

Các bạn đang có trong tay cuốn“Thông tấn báo chí - Lý thuyết và kỹ năng”. Đây là một trong số không nhiều cuốn sách viết về chủ đề này. Thông tấn báo chí là một môn học quan trọng trong chương trình đào tạo ngành thông tin đối ngoại của Học viện Báo chí và Tuyên truyền. Thông qua cách viết ngắn gọn, dễ hiểu, với những ví dụ minh họa sinh động, sát với nội dung, các tác giả đã làm rõ một số vấn đề lý thuyết về thông tấn báo chí, làm rõ khái niệm, đặc điểm, kết cấu các thể loại tác phẩm báo chí cơ bản như: Tin, phỏng vấn, bài thông tấn, phóng sự điều tra. Đồng thời, chỉ ra các phương pháp cơ bản, những bài tập thực hành để rèn luyện kỹ năng viết các thể loại tác phẩm này. Kết cấu của cuốn sách rõ ràng, đơn giản, dễ hiểu, phù hợp với các nhóm đối tượng là học viên, sinh viên, những người đang có mong muốn bước vào nghề làm báo, muốn được rèn luyện, nâng cao kỹ năng viết các thể loại tác phẩm báo chí. Các tác giả cũng đã công phu lựa chọn, tập hợp và phân tích những ví dụ tiêu biểu, phù hợp với mục đích, yêu cầu của từng thể loại. Các ví dụ được trích từ nguồn tin đáng tin cậy. Hệ thống các bài tập thực hành với những yêu cầu cụ thể sẽ giúp người học có thể tự rèn luyện kỹ năng viết các thể loại tác phẩm báo chí. Đặc biệt, chủ đề của các ví dụ, bài tập thực hành đều tập trung trong lĩnh vực báo chí đối ngoại và báo chí quốc tế, phục vụ trực tiếp cho việc thực hiện các nội dung của công tác thông tin đối ngoại. Cuốn sách sẽ là tài liệu hữu ích, phục vụ trực tiếp quá trình đào tạo, bồi dưỡng cán bộ báo chí nói chung, cán bộ thông tin đối ngoại nói riêng. Cuốn sách cũng sẽ là tài liệu tham khảo có giá trị cho những ai quan tâm đến những vấn đề lý thuyết về báo chí cũng như muốn được thực hành, nâng cao kỹ năng viết các thể loại tác phẩm báo chí. Trong công tác thông tin đối ngoại hiện nay, báo chí đóng vai trò quan trọng, góp phần cung cấp thông tin, quảng bá hình ảnh Việt Nam ra thế giới và giúp nhân dân ta hiểu rõ hơn về thế giới. Việc biên soạn cuốn sách này chắc chắc sẽ góp phần tích cực trong việc đào tạo, bồi dưỡng những người làm báo đối ngoại, đồng thời cũng sẽ góp phần thực hiện nhiệm vụ chính trị to lớn của báo chí trong quá trình hội nhập quốc tế ngày càng sâu rộng và toàn diện của đất nước ta.

Cuốn sách sẽ trang bị những kiến thức lý thuyết và kỹ năng truyền thông cơ bản, giúp sinh viên tạo lập kiến thức nền tảng và nâng cao kỹ năng về giao tiếp - truyền thông - vận động xã hội trong hoạt động truyền thông và báo chí; tăng cường khả năng hội nhập bình đẳng trong phạm vi khu vực và quốc tế, khả năng hoà nhập vào các nhóm công chúng - xã hội, một yêu cầu rất quan trọng và là một trong những điểm yếu của sinh viên báo chí hiện nay.

Từ khi ra đời, báo chí thế giới đã phân tách thành những thể loại khác nhau, nhưng có thể gói gọn trong hai nhánh chính, đó là thông tin phản ánh đơn thuần những gì diễn ra trong đời sống xã hội và thông tin có phân tích, bình luận, lý giải chiều sâu .....Lịch sử báo chí thế giới xác nhận rằng, nhóm thể loại chính luận xuất hiện vảo nửa đầu thế kỷ XIX với mục đích đem lại cho công chúng những tri thức mới không chỉ là tin tức đơn thuần mà là sự phân tích, lý giải, nêu quan điểm về một chủ đề, sự kiện, vấn đề...... thông qua đó, góp phần giáo dục, tác động đến suy nghĩ, tư duy của người đọc, thuyết phục, định hướng thông tin cho công chúng

Sự ra đời các phương tiện truyền thông mới đã và đang tác động sâu sắc đến “bữa tiệc thông tin” của công chúng hiện đại, ảnh hưởng trực tiếp đến sự “sinh tồn” của các phương tiện truyền thông truyền thống, đặt ra cho các tòa soạn và nhà báo những thách thức chưa từng có. Hiện nay, cùng với sự phát triển như vũ bão của công nghệ kỹ thuật số, Internet đã và đang tác động sâu sắc, đa dạng, phong phú đến “món ăn” tinh thần hàng ngày của công chúng truyền thông hiện đại. Đặc biệt, với sự ra đời của các thiết bị di động, những màn hình tương tác trở thành phương tiện truyền thông thông minh để mỗi giây, cư dân mạng có thể tải và chia sẻ hàng tỉ byte thông tin. Điều đó khiến cuộc va chạm giữa phương tiện truyền thông truyền thống và mới, giữa báo chí chính thống và truyền thông xã hội trở nên mạnh mẽ hơn bao giờ hết. Dù thừa nhận hay không, truyền thông xã hội vẫn là một thực thể truyền thông đã và đang ảnh hưởng trực tiếp tới đời sống truyền thông hiện đại, tâm lý tiếp nhận thông tin của công chúng, tác động không nhỏ đến ngành báo chí truyền thông thế giới đương đại. Có thể thấy, truyền thông Internet ra đời tạo ra xu hướng hội tụ truyền thông và đa phương tiện, đánh dấu bước ngoặt quan trọng trong sự vận động và phát triển của báo chí truyền thông hiện đại. Vậy, hội tụ truyền thông là gì? Sự xuất hiện của kỷ nguyên truyền thông số đã khiến nghiệp vụ báo chí truyền thông có những thay đổi căn bản. Những thay đổi đó tác động như thế nào đến tiến trình hội tụ truyền thông? Từ tòa soạn đơn loại hình đến đa phương tiện rồi phát triển tới tòa soạn hội tụ là sự phát triển tiệm tiến từ thấp đến cao, từ đơn giản đến phức tạp. Trong bối cảnh chung đó, các tòa soạn báo ở Việt Nam nên sắp xếp và thay đổi mô hình tổ chức như thế nào để thích ứng với xu thế phát triển chung của thế giới hiện đại? Đây là những vấn đề đang được báo giới, học giả cũng như các nhà báo hết sức quan tâm. Có thể khẳng định, sự xuất hiện thời đại truyền thông hội tụ không làm thay đổi bản chất của báo chí, mà báo chí vẫn cần sự phát hiện và khai quật của nhà báo chuyên nghiệp, vẫn cần sự gia công trong khâu biên tập và khâu xuất bản, vẫn phải thông qua phương tiện truyền thông để đưa sản phẩm báo chí tới công chúng. Và sự thay đổi của nó là tốc độ truyền phát thông tin và phương thức tiếp nhận thông tin. Nắm vững các kỹ năng làm báo hiện đại vẫn là yêu cầu quan trọng nhất của người làm báo trong môi trường truyền thông hiện nay. Trong môi trường hội tụ truyền thông, những nghiên cứu về sự thay đổi và bất biến của nghiệp vụ báo chí truyền thông ở nước ta vẫn còn khá ít ỏi. Cuốn sách “Tác nghiệp báo chí trong môi trường truyền thông hiện đại” của nhà báo, tiến sĩ Nguyễn Thành Lợi giới thiệu với độc giả những nét khái quát nhất về các vấn đề khá mới mẻ đang được nghiên cứu rộng rãi trên thế giới nhiều năm - nhiều thập kỷ qua như truyền thông xã hội, các lý thuyết truyền thông, hội tụ truyền thông, tòa soạn hội tụ, đồng thời trình bày đặc điểm và những kỹ năng cần thiết đối với “nhà báo đa năng” trong môi trường hội tụ truyền thông. Tác giả đã giới thiệu những kỹ năng cơ bản trong viết báo đa phương tiện, thông qua cách viết ngắn gọn, dễ hiểu, với những ví dụ minh họa sinh động của các hãng truyền thông nổi tiếng trên thế giới, tác giả đã làm rõ cách thức xây dựng kế hoạch truyền thông cho một chủ đề cụ thể, phương thức sử dụng đa phương tiện, thông tin đồ họa cho báo chí hiện đại. Kết cấu của cuốn sách rõ ràng, đơn giản, dễ hiểu, phù hợp với các nhóm đối tượng là sinh viên, học viên cao học, nghiên cứu sinh, phóng viên, biên tập viên và những người muốn nghiên cứu lĩnh vực này. Tìm tòi, trình bày và giải thích là mục đích của tác giả viết cuốn sách này, khi tiếp xúc với những vấn đề mà nhà nghiên cứu cảm thấy xa lạ, hoặc khi bản thân vấn đề đó còn khá mới mẻ, người nghiên cứu sẽ phải có những nhận thức sơ bộ đối với đề tài. Sau khi những nhận thức dần được hình thành, hoạt động nghiên cứu không thể chỉ dừng lại ở khâu miêu tả và đánh giá lý thuyết của nước ngoài, mà cần có sự áp dụng sâu hơn vào thực tiễn đào tạo và làm báo của nước nhà. Nghiên cứu khoa học bắt nguồn từ quan sát, nhưng cuối cùng phải giải thích về sự vật mình quan sát được, cần áp dụng phương pháp nào đó để giải thích, ví dụ phương pháp xã hội học, phương pháp tâm lý học truyền thông. Góc độ phân tích phương pháp nghiên cứu của mỗi người mỗi khác mới cho ra đời những quan điểm mới mẻ, có tác dụng gợi mở cho độc giả và ngành khoa học. Công trình nghiên cứu của nhà báo, tiến sĩ Nguyễn Thành Lợi đã đưa ra những vấn đề mới mang tính gợi mở cho các cuộc thảo luận tiếp theo của các nhà khoa học, các đồng nghiệp và độc giả trong nước. Đây là hướng đi khá mới mẻ, cũng là một sự thử nghiệm rất đáng quý.

Cuốn sách “Viết cho PR (Dành cho những người làm truyền thông chuyên nghiệp)” nhằm giới thiệu những lý luận, khái niệm và những kỹ năng phát triển các thông điệp truyền thông, viết các thể loại cho PR như: viết thông cáo báo chí, viết tin bài cho tạp chí hay các bản tin nội bộ, viết để cung cấp thông tin thông qua mạng xã hội. Những người làm PR, sinh viên học và nghiên cứu về PR cần phải nắm được bản chất của thông tin báo chí, quan hệ giữa báo chí và quan hệ công chúng, hiểu và viết được thông cáo báo chí, các bài chuyên đề, thông tin họp báo, kỹ năng trả lời phỏng vấn báo chí và kỹ năng thiết kế trình bày in ấn. Cuốn sách nhỏ này hi vọng sẽ cung cấp cho bạn đọc những kiến thức cơ bản và hệ thống đó.

Nghệ thuật ứng xử là chiếc chìa khoá vạn năng có thể mở mọi cánh cửa hóc hiểm của lòng người. Chính vì vậy, cha ông ta từ xưa đã rất coi trọng việc giáo dục cách ứng xử và coi đó là biểu hiện cao nhất của văn hoá và đạo đức. Điều đó được đúc kết qua các câu tục ngữ, ca dao như: “Ăn trông nồi, ngồi trông hướng”, “Cái nết đánh chết cái đẹp”, “Lời nói chẳng mất tiền mua, lựa lời mà nói cho vừa lòng nhau” hay “Chim khôn kêu tiếng rảnh rang - Người khôn nói tiếng dịu dàng dễ nghe” và còn ví “Lời nói gói vàng ”... Ngày nay, Đảng và Nhà nước ta nhận thức rất rõ, để xây dựng đất nước Việt Nam giàu đẹp, văn minh thì phải xây dựng nền văn hoá Việt Nam mà trọng tâm là con người Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc văn hoá, dân tộc. Ở phạm vi hẹp hơn, sau nhiều cuộc hội thảo, góp ý, đầu năm 2017, Hà Nội đã cho ra đời “Quy tắc ứng xử nơi công sở” nhằm xây dựng người Hà Nội văn minh, thanh lịch. Riêng với ngành Báo chí, một lĩnh vực hoạt động rất nhạy cảm và đa dạng lại mới chỉ có quy tắc đạo đức nghề nghiệp còn khá chung chung mà chưa có quy tắc ứng xử, điều đó vô tình để lại một khoảng trống trong công tác giáo dục, đào tạo sinh viên báo chí nói riêng, giáo dục các nhà báo nói chung. Thực tế những năm qua, chúng ta phải buồn lòng khi chứng kiến vô số chuyện của các nhà báo: nhẹ là xấu hổ vì tiếng điện thoại reo giữa cuộc họp báo quốc tế đang rất trật tự; tệ hơn là nhà báo vì ăn nói không đúng mực khiến việc lấy tài liệu thất bại, ăn mặc không đúng quy định bị cơ sở mời về; nặng nữa là bị thu hồi thẻ nhà báo, bị đuổi việc và vướng vòng lao lý. Trong bối cảnh đó, Nhà xuất bản Thông tin và Truyền thông đã xuất bản cuốn sách “Nghệ thuật ứng xử của nhà báo: Con đường ngắn nhất tới thành công!” của TS Nguyễn Quang Hoà một cách kịp thời. Là cán bộ giảng dạy ở Học viện Báo chí và Tuyên truyền nhưng đã có nhiều năm kinh nghiệm làm báo, kinh qua mọi công việc ở toà soạn, trong cuốn sách này, tác giả Nguyễn Quang Hòa không chỉ làm rõ các khái niệm liên quan đến nghệ thuật ứng xử và các nguyên tắc ứng xử mà còn cung cấp cho bạn đọc hàng trăm bài học kinh nghiệm quý báu trong ứng xử ở môi trường nội bộ toà soạn báo và cả nghệ thuật ứng xử khi đi thực tế, tiếp xúc với các đối tượng xã hội. Một cuốn sách thật sự không thể bỏ qua với những người đang và sẽ trở thành nhà báo.

Khi Mỹ bắt đầu leo thang chiến tranh ra miền Bắc Việt Nam, máy bay Mỹ ném bom, bắn phá các cơ sở kinh tế, các khu dân cư khiến tất cả các trường học ở Hà Nội và ở các thành phố lớn phải sơ tán về nông thôn. Cũng giống như các bạn cùng trang lứa, tôi đã phải một mình về làng Đại Từ - huyện Thanh Trì - Hà Nội để tiếp tục được đi học. Người dân vùng nông thôn đã mở vòng tay đón và cho chúng tôi ở nhờ ngay trong nhà họ. Một lần tôi được nhà báo có bút danh là “Bút Thép” phỏng vấn. Nội dung câu hỏi xoay quanh vấn đề “Cuộc sống ở nông thôn”, tôi đã rất thật thà “tâm sự” cùng ông (theo cách nhìn của một trẻ thơ) về những khó khăn trong đó có cả việc phải dùng nước ao tù làm nước sinh hoạt. “Tâm sự” của tôi được đăng tải trên báo Thiếu niên tiền phong. Thế là một cuộc “búa rìu dư luận” của những người bạn cùng lứa đã “nhắm” vào tôi. Thậm chí có những “cô bạn” đã “chụp mũ” và “quy chụp” tôi thuộc tầng lớp “tiểu tư sản”!!! Nỗi oan xuất phát từ việc “nói thật” - đã để lại ấn tượng khó phai trong tâm trí tôi. Điều nực cười là việc mà nhà báo “Bút Thép” hướng dẫn dư luận chỉ trích tôi thì chỉ hơn 10 năm sau khi Việt Nam thống nhất đã trở thành tiêu chí phấn đấu của nhà nước - phấn đấu để người dân được dùng nước sạch. Nỗi oan này khiến tôi, khi trở thành nhà báo đã định hướng cho mình trong công việc phải có “cái tâm” trong sáng; phải “nói thẳng - nói thật”. Suốt chặng đường làm báo, tôi đã được gặp nhiều người từ những người dân gặp nạn khi quyết tâm chống lại những người “móc túi” nhà nước như kỹ sư Hứa Thúy Lan, như những người dân ở Quảng Ninh bị những người nhân danh các cơ quan công quyền “bớt xén” tiền đền bù khi phải nhường đất để mở rộng quốc lộ 18A và quốc lộ 10 v.v… đến những nhân vật đã trở thành những nhân chứng lịch sử như Đại tá Bùi Tùng, người thảo lời đầu hàng cho Đại tướng Dương Văn Minh, tổng thống Việt Nam Cộng hòa, trong ngày 30/4/1975; chuẩn tướng Nguyễn Hữu Hạnh, người thuộc “lực lượng thứ 3” khi miền Nam chưa được giải phóng, 4 chiến sĩ trên chiếc xe tăng 390, chiếc xe đầu tiên đâm đổ cửa Dinh Độc Lập ở Sài Gòn trong ngày 30/4/1975; Kiến trúc sư Ngô Viết Thụ, tác giả của Dinh Độc Lập; rồi viên tướng Gomit, người Xê-nê-gan nhưng có tâm hồn Việt Nam và hát rất hay… Tôi cũng đã thấy, đã biết được những mảng tối của cuộc sống, biết được sự tráo trở của một số người lợi dụng chức quyền hành dân; biết được nỗi khổ của người dân và cũng gặp được những con người chân chính. Như tôi đã phát biểu tại Hội thảo toàn quốc “Trách nhiệm xã hội và nghĩa vụ công dân của nhà báo trong đấu tranh chống tiêu cực” được tổ chức tại Hà Nội cuối năm 2002: “Những bài chống tiêu cực không chỉ là những bài chứa đựng những con số trái ngược nhau để từ đó tìm ra những khuất tất trong xây dựng cơ bản, trong công tác giải phóng mặt bằng (GPMB) mà các phóng sự đó phải mang tính nhân văn thông qua việc giải quyết tốt vấn đề đặt ra đối với số phận của những người chống tiêu cực”. Để có được một phóng sự điều tra chống tiêu cực là cả một quá trình khó khăn, vất vả mà chỉ những ai từng tham gia mới ý thức được.

Cùng với sự phát triển như vũ bão của khoa học công nghệ và sự thay đổi trong xu hướng tiếp nhận thông tin của công chúng, báo chí truyền thông hiện đại cũng đang bước vào một thời kỳ mà mọi giá trị của thông điệp và tin tức đều khó có thể khẳng định sự bền vững. Sự thay đổi của công nghệ và tần suất xuất hiện của những xu hướng mới khiến cho báo chí truyền thông hiện đại luôn nằm trong xu thế vận động liên tục. Đóng một vai trò quan trọng trong quá trình truyền tải thông điệp truyền thông đến công chúng, các nhà báo hiện đại cũng luôn phải thay đổi, làm mới chính mình để không chỉ đáp ứng nhu cầu của công chúng mà còn để không bị tụt hậu so với công nghệ của nền công nghiệp truyền thông đang thay đổi từng ngày, từng giờ hiện nay. Nhằm đáp ứng nhu cầu của bạn đọc, Nhà xuất bản Thông tin và Truyền thông xuất bản cuốn sách “Một số xu hướng mới của báo chí truyền thông hiện đại”. Đây là công trình nghiên cứu của nhóm tác giả đang cùng là nghiên cứu sinh tại Khoa Báo chí và Truyền thông, Trường đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn, Đại học Quốc gia Hà Nội. Nội dung cuốn sách được cấu trúc với 4 chương: Chương 1: Một số vấn đề và xu hướng chung của báo chí truyền thông hiện nay do Phan Văn Kiền viết. Chương 2: Truyền hình hiện đại: Đặc tính và xu hướng do Phan Quốc Hải viết Chương 3: Xu hướng phát thanh hiện đại trên Internet do Nguyễn Đình Hậu viết Chương 4: Những vấn đề của quảng cáo hiện đại do Phạm Chiến Thắng viết. Nội dung cuốn sách đề cập đến một số xu hướng mới của báo chí truyền thông hiện nay, với mong muốn đem đến một cái nhìn xuyên suốt và đa diện về những xu hướng chủ đạo của báo chí truyền thông hiện đại cả trên thế giới và ở Việt Nam, cả trên lĩnh vực báo chí và truyền thông. Dù chưa bao quát hết được tất cả các lĩnh vực của báo chí và truyền thông hiện đại, nhưng ở mỗi góc nhìn, các tác giả đã cố gắng vừa bao quát được những đặc điểm chung về xu hướng của loại hình, vừa có những kiến giải riêng vào từng góc độ tiếp cận.

Những năm gần đây, khái niệm “phản biện xã hội” và vai trò phản biện xã hội của báo chí đã và đang trở thành những vấn đề “nóng” thu hút sự quan tâm của nhiều nhà nghiên cứu. Phản biện xã hội và vai trò phản biện xã hội của báo chí truyền thông cũng được nhiều sinh viên, học viên cao học và nghiên cứu sinh lựa chọn làm công trình tốt nghiệp cho các bậc từ cử nhân đến tiến sĩ. Tuy nhiên, sự xuất hiện của phản biện xã hội trong các công trình nói trên chủ yếu ở dạng bài viết hoặc một chương để phục vụ cho quá trình nghiên cứu chứ chưa hệ thống hóa một cách toàn diện và đa chiều như là một chuyên luận hoặc chuyên khảo. Thạc sĩ Phan Văn Kiền là một trong những người đầu tiên tại Khoa Báo chí và Truyền thông, Trường ĐKHXH và NV, Đại học Quốc gia Hà Nội thực hiện khóa luận tốt nghiệp đại học với đề tài về phản biện xã hội trên báo chí. Từ đó đến nay, đề tài này trở thành một vệt nghiên cứu rõ nét trong các cấp học của Phan Văn Kiền, từ cử nhân, thạc sĩ và đang thực hiện luận án tiến sĩ. Có thể nói, cuốn sách “Phản biện xã hội của báo chí Việt Nam qua một số sự kiện nổi bật” của ThS Phan Văn Kiền là công trình chuyên khảo đầu tiên, bước đầu tìm hiểu một cách toàn diện và hệ thống về vấn đề phản biện xã hội trên báo chí Việt Nam hiện nay. Chuyên khảo này thể hiện niềm đam mê của một người nghiên cứu trẻ với một đề tài mới mẻ nhưng không dễ thực hiện. Thay vì cấu trúc theo các chương như những công trình nghiên cứu khác, cuốn sách được chia làm hai phần chính: Phần thứ nhất là: Một số vấn đề về phản biện xã hội của báo chí Việt Nam, tập trung nghiên cứu những vấn đề lý luận chung về phản biện xã hội và phản biện xã hội trên báo chí; Phần thứ hai là: Phản biện xã hội của tác phẩm báo chí Việt Nam hiện đại qua một số sự kiện nổi bật, phần này tác giả tập trung phân tích một số trường hợp phản biện xã hội của các tác phẩm báo chí tiêu biểu. Kết cấu này mặc dù đơn giản nhưng rất rõ ràng và logic về mặt nội dung. Trong phần thứ nhất, tác giả đã trình bày một cách vừa khái quát, vừa cụ thể về những vấn đề liên quan tới phản biện xã hội và phản biện xã hội trên báo chí. Thành công nhất của phần này là tác giả mặc dù tham khảo rất nhiều công trình nghiên cứu trước đó về phản biện xã hội nhưng những vấn đề được đề cập lại không trùng với các công trình đó. Bằng những kiến giải mạch lạc và có lý, tác giả đã cho người đọc hình dung một hệ thống chặt chẽ của phản biện xã hội trên báo chí từ nguồn gốc đến khái niệm, những vấn đề chung về vai trò phản biện xã hội của báo chí, thực trạng phản biện xã hội của báo chí và cả những rào cản khách quan, chủ quan của báo chí trong việc thực hiện vai trò phản biện xã hội. Phần thứ hai, tác giả tập trung khảo sát sâu bốn sự kiện nổi bật trên báo chí trong thời gian vừa qua. Bốn sự kiện được lựa chọn đều là những sự kiện tiêu biểu, đậm nét phản biện xã hội của báo chí và mỗi sự kiện đều có một màu sắc phản biện riêng. Thành công của tác giả là không chỉ phân tích những nội dung phản biện của mỗi sự kiện trên báo chí, mà còn chỉ rõ được những phương thức, nghệ thuật phản biện của từng sự kiện trong các loạt bài khảo sát. Dù đây mới chỉ là công trình chuyên khảo bước đầu về phản biện xã hội trên báo chí, cũng là công trình đầu tay của tác giả Phan Văn Kiền, nhưng nó cho thấy đam mê và công phu của tác giả trong việc chuẩn bị tư liệu cũng như quá trình khảo sát. Lần tái bản này, công trình đã được bổ sung thêm nhiều tư liệu và nhiều phân tích phong phú, cụ thể và sát với tình hình thời sự báo chí những năm gần đây hơn. Trên thực tế, tác giả cũng đang không ngừng bổ sung thêm vào những kiến thức được xây dựng từ trước về vấn đề này bằng việc thực hiện luận án tiến sĩ báo chí học về vai trò phản biện xã hội của báo chí. Với sự trân trọng đam mê, năng lực của tác giả cũng như nội dung, chủ đề chuyên khảo, tôi xin giới thiệu công trình này tới bạn đọc