Xứ Thanh là tên gọi dân gian của tỉnh Thanh Hóa. Tiểu vùng văn hóa xứ Thanh được xác định cơ bản trên địa bàn tỉnh Thanh Hóa hiện nay. Con người đến cư trú ở vùng đất Thanh Hóa từ rất sớm. Nhiều tên làng cổ vẫn được giữ cho tới ngày nay như Kẻ Đừng, Kẻ Chè, Cổ Bôn, Cổ Định, Bột Đà Trang, Mỹ Nhậm Trang, Khả Lao, Khả Đô... Do vậy, xứ Thanh có bề dày kinh nghiệm sản xuất, đấu tranh giữ đất, giữ làng cùng truyền thống văn hóa lâu đời. Vùng đất này có nhiều dòng họ lớn, nổi tiếng (cự tộc) như họ Lê (Thọ Xuân), họ Dương (Đông Sơn), họ Lê (Thiệu Hóa), họ Ngô (Yên Định), họ Nguyễn (Hà Trung), họ Trịnh (Vĩnh Lộc)... Truyền thống cự tộc ảnh hưởng ít nhiều tới văn hóa xứ Thanh. Phan Huy Chú từng nhận xét: “...Bởi đây là vùng đất địa linh mới sinh ra nhân kiệt, nơi hội tụ vượng khí của núi sông, chung đúc nên những bậc anh hùng, là vùng đất nổi tiếng khắp thiên hạ...”